شرایط ازدواج سفیه (غیر رشید) و مجنون در قانون ایران

یکی از معیارهای اصلی انتخاب همسر، برخورداری همسر آینده از سلامت جسم و سلامت روان است که حتما افراد باید قبل از ازدواج درباره آن اطلاعاتی کسب کنند و اگر همسر آینده شان مشکلی در این زمینه دارد به توافق درباره آن برسند. بر اساس فقه اسلامی و قانون مدنی ایران، ازدواج قراردادی است که در آن حقوق و تکالیف متفاوتی به زن و مرد داده می‌شود. وجود شروط ضمن عقد می‌تواند چهره ازدواج را تغییر قابل ملاحظه‌ای داده و نوع خاصی از ازدواج پدید آورد. در ادامه می خواهیم درباره شرایط ازدواج سفیه یا غیر رشید و مجنون در قانون ایران صحبت کنیم.

سفیه یا غیر رشید کیست؟

غیر رشید یا سفیه کسی است که تصرف او در اموال و حقوق مالی خود عقلانی نباشد. سفیه در امور مالی محجور است و نمی تواند بدون اذن ولی یا قیم خود اعمال حقوقی مالی انجام دهد.

سفیه در لغت به معنی جاهل و احمق است و در فقه و حقوق مدنی به کسی سفیه می گویند که عادت او اسراف و تبذیر در خرج است و تصرفات مالی او عاقلانه نیست.

شرایط ازدواج سفیه (غیر رشید)

حال بعد از اینکه دانستید سفیه یا غیر رشید به چه شخصی گفته می شود باید دید آیا سفیه می تواند آزادانه ازدواج کند یا به اذن ولی یا قیم در این باب نیاز دارد؟ قانون مدنی در این زمینه ساکت است.

ماده 1064 قانون مدنی:

اینکه در این ماده رشد از شرایط صحت نکاح به شمار نیامده است می توان استنباط کرد که ازدواج سفیه بدون اذن ولی یا قیم صحیح است. لیکن همانطور که بعضی از استادان حقوق گفته اند:

چون ازدواج دارای بعضی آثار مالی مانند مهر و نفقه است، سفیه نمی تواند در این باره مستقلا اقدام کند، بلکه نکاح او باید با اذن ولی یا قیم باشد و هرگاه سفیه بدون اذن ولی یا قیمش ازدواج کند، عمل او غیر نافذ خواهد بود.

در فقه امامیه همین نظر پذیرفته شده است و قانون مدنی محمول بر قبول نظر فقهای امامیه است. وانگهی مصلحت غیررشید هم اقتضا می کند که بدون اذن ولی یا قیم ازدواج نکند.

سفیه می تواند مستقلا عقد نکاح ببندد و ولی یا قیم که فقط اداره امور مالی سفیه را به عهده دارد نمی تواند در نکاح او که یک امر شخصی است دخالت کند، لیکن حق دخالت در تعیین مهر را که یک قرارداد مالی به شمار می آید دارد. پس اگر تعیین مهر با توافق طرفین و بدون اذن ولی یا قیم سفیه صورت گرفته باشد، غیرنافذ است و ولی یا قیم می تواند با رعایت مصلحت سفیه آن را تنفیذ یا رد کند و اگر مهر را رد کند، مانند موردی عمل می شود که مهری تعیین نشده باشد، یعنی، در صورت وقوع نزدیکی، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود.

مجنون کیست؟

مجنون کسی است که قوه عقل و درک ندارد و به اختلال کامل قوای دماغی مبتلاست؛ به عبارت دیگر، مجنون مختل المشاعر است. جنون عرفا دارای درجاتی است و برخی از دیوانگان حالت خطرناکی دارند، در صورتی که برخی دیگر بی آزار و آرام هستند و حتی گاهی به صورت ناشناخته در جامعه به سر می برند.

ماده 1211 قانون مدنی:

شرایط ازدواج مجنون

مجنون فاقد قوه عقل و درک است و نمی تواند هیچ گوه عمل حقوقی شخصا انجام دهد و از این رو ازدواجی که به وسیله خود مجنون در حال جنون واقع شده باشد باطل و کان لم یکن است. ولی ممکن است ازدواج در بهبود مجنون تاثیر داشته و برای او لازم باشد. در این صورت طبق نظر پزشک، نماینده قانونی مجنون می تواند برای او عقد نکاح ببندد.

ماده 88 قانون امور حسبی در این باره می گوید:

بنابراین قیم با دو شرط می تواند برای مجنون زن بگیرد یا او را شوهر دهد:

یکی اینکه پزشک ازدواج لازم بداند دیگر آنکه دادستان با این امر موافقت کند.