قرار تامین خواسته چیست؟

هر فردی برای به دست آوردن حقی، باید اقامه دعوا کند و برای این کار نیاز به ارائه دادخواست به دادگستری دارد. در فرم دادخواست، بخشی به نام “خواسته” وجود دارد که به معنای آن چیزی است که مدعی از دادگاه تقاضا می‌کند. به عبارت دیگر، خواسته، آن چیزی است که مدعی در مرافعات و امور حسبی از دادگاه می‌خواهد و گاهی بیم از دست رفتن آن وجود دارد. در این مقاله، به بررسی تامین خواسته و شرایط لازم برای صدور تامین خواسته پرداخته می‌شود. به عبارت دیگر، تامین خواسته اقدامی است که برای دستیابی به خواسته، باید انجام شود. در این راستا، مقاله به بررسی شرایط لازم برای صدور قرار تامین خواسته می‌پردازد.

» تامین خواسته چیست؟

تامین خواسته به معنای ایمن کردن آن چیزی است که مدعی از دادگاه می‌خواهد. در واقع، تامین خواسته برای حفظ خواسته‌ی مدعی در مراحل قبل از صدور حکم قطعی و آسایش بخشیدن به او از نظر امنیتی و حقوقی صورت می‌گیرد. در قانون آیین دادرسی مدنی، تامین خواسته به عنوان یکی از انواع امور اتفاقی، به توقیف اموال اعم از منقول و غیر منقول اشاره می‌کند.

در برخی مواقع، فرد مدعی از دلایل مختلفی مانند طولانی شدن جلسات دادگستری و یا احتمال پنهان کردن اموالش توسط خصوصیات دیگر، نگران از دست رفتن خواسته خود می‌باشد. در این شرایط، مدعی می‌تواند در هر مرحله از رسیدگی درخواست، تامین خواسته را بخواهد تا خواسته‌اش در امان باشد.

لازم به ذکر است که تبدیل تامین نیز در شرایط خاصی مجاز است ولی در این صورت، باید شرایط لازم برای تغییر نوع تامین و تعویض آن با ضمانت دیگری ایجاد شود.

[مقاله مرتبط: شرط خلاف مقتضای ذات عقد و مقتضای اطلاق عقد ]

» قرار تامین خواسته چیست؟

قرار تامین خواسته یکی از تدابیر احتیاطی در رسیدگی به پرونده‌های حقوقی است که به وسیله آن، خواهان می‌تواند عین خواسته یا معادل آن را از اموال خوانده تا پایان رسیدگی، توقیف کند تا از نقل و انتقال آن جلوگیری کند و بتواند در صورت پیروزی، طلب خود را از این اموال وصول کند.

صدور قرار تامین خواسته با گرفتن تامین از خواهان یا بدون گرفتن تأمین از خواهان انجام می‌شود. در صورتی که صدور قرار تامین خواسته بدون گرفتن تأمین از خواهان صادر شود، دعوا باید مستند به سند رسمی باشد و خواهان باید بتواند با هر دلیلی از جمله شهادت شهود، تحقیق محلی و قراین و امارات و غیره، نیاز به قرار تامین خواسته را ثابت کند. در صورتی که دعوا درباره اسناد تجاری مانند برات، سفته، چک و غیره واخواست شده باشد، صدور قرار تامین خواسته بدون گرفتن تأمین از خواهان صورت می‌گیرد.

در صورتی که قرار تامین خواسته با گرفتن تأمین از خواهان صادر شود، خواهان وظیفه دارد در ابتدای کار، خسارت احتمالی که ممکن است از محل صدور قرار تامین خواسته به خوانده وارد شود، را نقداً به صندوق دادگستری پرداخت کند. سپس پرداخت خسارت قرار تامین خواسته صادر می‌شود و در صورت پیروزی، خواهان می‌تواند عین خواسته‌اش را از اموال توقیف شده وصول کند.

لازم به ذکر است که قرار تامین خواسته تنها یکی از تدابیر احتیاطی در رسیدگی به پرونده‌های حقوقی است و در صورت نیاز، دادگاه می‌تواند تدابیر احتیاطی دیگری مانند تعیین ضامن یا توقیف حساب بانکی را نیز برای حفظ حقوق طرفین اتخاذ کند.

[مقاله مرتبط: شرایط دریافت بیعانه در قانون ]

» شرایط لازم برای صدور تامین خواسته

شرایط لازم برای صدور تامین خواسته توسط قانونگذار در ماده ۱۰۸ قانون ایین دادرسی مدنی بیان شده است. خواهان می‌تواند در موارد زیر از دادگاه درخواست تامین خواسته کند و دادگاه مکلف به قبول آن است:

خواهان می‌تواند قبل از تقدیم دادخواست یا ضمن دادخواست راجع به اصل دعوا یا درجریان دادرسی تا وقتی که حکم قطعی صادر نشده است در موارد زیر از دادگاه درخواست تامین خواسته نماید و دادگاه مکلف به قبول آن است:

الف- دعوا مستند به سند رسمی باشد.

ب- خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد.

ج- در مواردی از قبیل اوراق تجاری واخواست شده که به موجب قانون، دادگاه مکلف به قبول درخواست تامین باشد.

د- خواهان، خساراتی را که ممکن است به طرف مقابل وارد آید نقدا به صندوق دادگستری بپردازد.

تبصره- تعیین میزان خسارت احتمالی، با درنظر گرفتن میزان خواسته به نظر دادگاهی است که درخواست تامین را می‌پذیرد. صدور قرار تامین موکول به ایداع خسارت خواهد بود.

[مقاله مرتبط: شرایط اساسی صحت معامله ]

» زمان طرح تقدیم درخواست تامین خواسته

طرح تقدیم درخواست تأمین خواسته در سه مرحله مختلف می‌تواند انجام شود:

1. قبل از طرح دعوی اصلی: خواهان می‌تواند قبل از طرح دعوی اصلی، درخواست تأمین خواسته را به دادگاه تقدیم کند.

2. همزمان با تقدیم دادخواست: خواهان می‌تواند همزمان با تقدیم دادخواست اصلی، درخواست تأمین خواسته را نیز به دادگاه ارائه دهد.

3. در جریان دادرسی تا زمانی که حکم قطعی صادر نشده است: خواهان می‌تواند در هر مرحله از دادرسی، از جمله در مراحل بررسی اولیه، دادگاه اولین درخواست تأمین خواسته خود را ارائه کند. این حق برای خواهان تا زمانی که حکم قطعی صادر نشده باشد، وجود دارد.

لازم به ذکر است که در صورتی که دادگاه قبل از طرح دعوی اصلی، به درخواست خواهان برای صدور تأمین خواسته پاسخ مثبت داده باشد، خواهان مکلف است ظرف ده روز در دادگاه مربوطه، دعوای خود را اقامه کند. در غیر این صورت، قرار تأمین خواسته صادره توسط دادگاه، به درخواست خوانده، ملغی الاثر خواهد شد.

✅ ماده ۲۱۸ مکرر قانون مدنی:

[مقاله مرتبط: اتیان سوگند در دادگاه ]

» آثار اجرای قرار تأمین خواسته

آثار اجرای قرار تأمین خواسته برای اطراف طرفین پرونده متفاوت است:

📌 آثار اجرای قرار برای خواهان: پس از صدور قرار تأمین خواسته، خواهان حق تقدیم برای برخی از طلبکاران ایجاد می‌شود و مال مورد درخواست تأمین خواسته از تضییع مصون می‌ماند.

📌 آثار اجرای قرار برای خوانده: هرگونه نقل و انتقال در مورد مال توقیف شده (اعم از منقول و غیر منقول) ممنوع است. در صورتی که خوانده مال توقیف شده را به شخص دیگری منتقل کند، خواهان می‌تواند از دادگاه تقاضای ابطال چنین انتقالی را داشته باشد. همچنین، اگر خواهان به موجب حکم قطعی محکوم به بطلان دعوا شود، خوانده حق دارد خسارت ناشی از اجرای قرار تأمین خواسته را از دادگاهی که قرار را صادر کرده است، مطالبه کند.

📌 آثار اجرای قرار در مورد شخص ثالث: در صورتی که مال مورد تأمین خواسته، نزد شخص ثالث باشد و یا خوانده از او طلبکار باشد و همین مال به دادگاه معرفی شده باشد و پس از توقیف، خواهان حق انتقال و تهاتر آن مال را نخواهد داشت. به عبارت دیگر، شخص ثالث حق ادعایی در مورد مال توقیف شده ندارد و خواهان حق اولویت در انتفاع از آن را خواهد داشت.

✅ ماده ۲۹۲ قانون تجارت:

تبدیل تامین خواسته

تبدیل تأمین خواسته به معنای این است که خوانده می‌تواند به جای مالی که توقیف شده، وجه نقد پرداخت کند و یا به همان میزان اوراق بهادار را در صندوق دادگستری یا یکی از بانک‌ها به ودیعه بگذارد. همچنین، خوانده می‌تواند درخواست تبدیل مالی که توقیف شده است به مال دیگری بدهد، مشروط به اینکه مال پیشنهاد شده از نظر قیمت و سهولت فروش، از مالی که قبلاً توقیف شده است، کمتر نباشد.

لازم به ذکر است که درخواست تبدیل تأمین خواسته، فقط یکبار می‌تواند از سوی خوانده ارائه شود و اگر خوانده به عنوان محکوم علیه، به عین معین باشد، تبدیل تأمین منوط به رضایت خواهان است. به عبارت دیگر، اگر خواهان از تبدیل تأمین خواسته مخالفت کند، خوانده نمی‌تواند از این امکان استفاده کند.

هزینه و مبلغ تامین خواسته

طبق ماده 113 قانون آیین دادرسی مدنی، تأمین خواسته حقوقی در جایی قابل طرح است که خواسته عین معین یا چیزی معلوم باشد. در غیر این صورت، ارزش دقیق آن را نمی‌توان سنجید و تعیین مبلغ آن امکان‌پذیر نیست. به‌طور کلی، هزینه تأمین خواسته و مبلغ آن با تصمیم‌گیری دادگاه تعیین می‌گردد. در این خصوص، مبلغ خواسته اصلی نیز تأثیر مستقیمی در تعیین این مبلغ دارد.

لازم به ذکر است که در برخی موارد، دادگاه ممکن است به عنوان شرط قانونی، از خواسته کننده تأمین خواسته درخواست تضمین مبلغی را برای پوشش هزینه‌های احتمالی تأمین خواسته بگیرد. همچنین، در صورتی که تأمین خواسته با مال توقیف شده صورت گرفته باشد، هزینه‌های مربوط به نگهداری و حفظ مال توقیف شده نیز باید پرداخت شود که همچنین به تصمیم دادگاه تعیین می‌شود.

✅ ماده 113 قانون آیین دادرسی مدنی:

[مقاله مرتبط: مجازات جرم حمل و نگهداری مشروبات الکلی ]