با اینکه راه‌های شناخت حقیقت محدود و در تمام علوم یکسان است، در هر علم از این راه‌ها به شیوه‌ای خاص استفاده می‌شود. زیرا، روش تحقیق باید با موضوع و هدف آن علم ملایم و متناسب باشد. در حقوق نیز کم و بیش تعبیر‌های منطقی متداول در سایر علوم به کار می‌رود و از این حیث هیچ امتیازی ندارد. ولی عالمان حقوق در متهید قواعد این علم و تفسیر و اجرای آن روش خاصی دارند که سبب استقلال و امتیاز آن شده است.
روش تحقیق در علم حقوق
برای شناختن روش های تحقیق در علم حقوق باید کار حقوقدانی را که مامور کشف و تنظیم قواعد حقوقی و تفسیر و اجرا یا آموختن آن است جداگانه مورد بررسی قرارداد و ویژگی های هر کدام را بازگو کرد.
روش قانونگذاری
در این باره عالم حقوق دو وظیفه مهم به عهده دارد: زیرا در مرحله نخست باید بهترین و عادلانه‌ترین قواعد را بیابد، سپس آن‌ها را به زبان حقوقی بیان کند و چنان منظم سازد که هیچ ابهامی در اجرای آن باقی نماند:
1. روش یافتن بهترین قواعد: نخستین وظیفه قانونگذار یافتن قواعدی است که عادلانه‌ترین راه حل‌ها را در روابط اجتماعی ارائه دهد. در این کاوش، باید از سایر علوم اجتماعی، مانند اخلاق و جامعه شناسی و تاریخ و علوم سیاسی و اقتصادی، یاری خواست.
2. فنون مربوط به تنظیم قواعد و نوشتن قانون: برای وضع قانون مفید پی بردن به قواعد مفید کافی نیست. قواعد حقوقی باید به زبانی گفته شود که برای عموم قابل فهم باشد، و باید به اندازه‌ای صریح باشد که دادرس را در اجرای آن دچار تردید نسازد و در عین حال به او مجال توجه به اوضاع و احوال خاص هر دعوا را بدهد و راهی برای اجرای عدالت باز بگذارد. رعایت نکردن این امور از ارزش قوانین و میزان احترام نسبت به آن می‌کاهد و ماموران اجرای قانون را نیز با دشواری‌های گوناگون رو به رو می‌سازد.
روش دادرسی
برخلاف آنچه در روش قانونگذاری گفته شد، کار قضایی بیشتر جنبه منطقی دارد. وظیفه دادرس اجرای قواعدی است که از طرف قانونگذار وضع شده نه اعمال اصولی که به نظر او مفیدتر است. ولی، در این مرحله نیز نباید چنین پنداشت که قاضی فقط مجری قانون است و هیچ نقش سازنده ای به عهده ندارد.
روش تعلیم
در نوشته های حقوقی، سهم نویسنده بیشتر در این است که قواعد را از مجموع مواد استخراج کند و اصولی را که رهبر قانونگذار در تنظیم و انشای آن ها بوده است نشان دهد. استاد حقوق، با تجزیه و تحلیل رویه قضایی و کاوش در اسباب حکم قانونگذار، چنان مطالب را منظم می سازد که در موارد اجمال و تناقض مواد، به آسانی بتوان روج قانون را به دست آورد و دعاوی گوناگون را با احکام موجود حل و فصل کرد.
[ مقاله مرتبط: حقوق تطبیقی چیست؟ ]
در صورت تمایل جهت مشاوره حقوقی از طریق لینک زیر اقدام نمایید:
