نفقه به معنای خروج، رفتن و رواج است. این کلمه همچنین به معنای بذل و بخشش نیز به کار رفته است، زیرا نفقه‌ای که مرد برای همسرش خرج می‌کند، در واقع از مال وی خارج میشود. به کسی که عهده‌دار نفقه است، منفق و کسی که نفقه به او داده میشود، منفق علیه نامیده میشود. از منظر قانون مدنی ایران نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض است. در این مقاله به تعریف نفقه زن چیست می‌پردازیم و انواع نفقه طلاق مثل نفقه زوجه در عقد دائم و موقت و نفقه مطلقه رِجعیه یا زن آبستن خواهیم پرداخت.
نفقه زن چیست؟
برابر ماده 1106 قانون مدنی، در عقد دائم نفقه زن به عهده شوهر است. این مزیتی است که قانونگذار ایران برای قائل شده است و به موجب آن زن می تواند از شوهر مطالبه نفقه کند و در صورت لزوم از طریق مدنی و کیفری او را برای پرداخت نفقه تحت تعقیب قرار دهد.
فلسفه این قاعده آن است که در اکثر خانواده‌های ایرانی زنان مال و درآمد کافی برای تامین مخارج خود و شرکت در هزینه خانواده ندارند. وانگهی اداره خانه و امور داخلی خانواده که وظیفه‌ای بس بزرگ است به عهده آنهاست و زنان به کار اقتصادی دیگری که منبع درآمدی برای آنان باشد اشتغال نمی‌ورزند.
البته، چنانکه در پیش گفتیم، زن در صورتی استحقاق نفقه خواهد داشت که از مرد تمکین کند و به تعبیر دیگر، وظایف زناشویی را انجام دهد، نشوز زن مانع استحقاق نفقه است.
حال ببینیم مفهوم و طبیعت نفقه چیست و نفقه زوجه دارای چه ویژگی‌هایی است و آیا ممکن است زن پس از انحلال نکاح نفقه داشته باشد و ضمانت اجرای نفقه زن چیست؟
طبق ماده 1107 قانون مدنی:
نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.
پس از این قانون بر می‌آید، وضعیت و احتیاجات زن به طور متعارف ملاک عمل است نه وضعیت مرد. پس اگر زن از خانواده متکنی باشد، شوهر بناچار باید وسائل زندگی او را، آنچنانکه شأن و وضع اجتماعی و خانوادگی او اقتضا می‌کند، فراهم آورد.
ویژگی های نفقه زن
نفقه زن در مقام مقایسه با نفقه اقارب (خویشاوندان نسبی) دارای ویژگی ها و مزایایی به شرح زیر است:
1) نفقه زن مقدم بر نفقه اقارب است: اگر کسی توانایی مالی نداشته باشد که هم به زن و هم به خویشاوندان نسبی خود نفقه دهد، زن بر دیگران مقدم خواهد بود.
2) زن می تواند نفقه زمان گذشته خود را مطالبه کند و برای وصول آن در داگاه اقامه دعوی نماید، در حالی که اقارب فقط نسبت به آتیه می توانند مطالبه نفقه نمایند.
3) نفقه زن مشروط به فقر او یا تمکن مرد نیست: زن، اگر چه ثروتمند باشد، می تواند از شوهر نفقه بخواهد. در صورت خودداری شوهر از دادن نفقه و عدم امکان الزام او به انفاق، قانون به زن حق می دهد که از دادگاه تقاضای طلاق نماید.
لیکن در نفقه، اقارب فقر یک طرف و تمکن طرف دیگر شرط است.
به علاوه در مقدار نفقه زن، وضع اقتصادی شوهر در نظر گرفته نمی شود، در حالی که نفقه اقارب با توجه به وضع اقتصادی منفق تعیین می گردد و تکلیف به انفاق تا حدی است که نفقه دهنده در وضع معیشت خود دچار مضیقه نشود.
انواع نفقه طلاق
نفقه زن در زمره دیون شوهر است و نه تنها نفقه زمان گذشته را می توان از او خواست، زن حق دارد از دادگاه بخواهد که مقدار نفقه آینده او را معین و شوهر را به پرداختن آن محکوم کند. ابتدا قبل از آنکه بتوان از این موارد استفاده کرد باید انواع نفقه طلاق را بشناسید.
الف) نفقه مطلقه رِجعیه
دلیل استحقاق نفقه در این مورد آن است که پس از طلاق رجعی رابطه زوجیت کاملا قطع نمی‌شود و در ایام عده آثار نکاح تا حدی باقی می‌ماند و زن در حکم زوجه تلقی می‌گردد.
[ مقاله مرتبط: طلاق رجعی چیست؟ ]
ب) نفقه زن آبستن در عده فسخ نکاح یا طلاق بائن
در این مورد می توان گفت قانونگذار برای رعایت حال بچه، زن را مستحق نفقه شناخته، هر چند که رابطه نکاح کاملا منحل شده است.
[ مقاله مرتبط: طلاق بائن چیست؟ ]
ج) نفقه زن آبستن در عده وفات
نفقه زن آبستن در عده وفات تابع قواعد عمومی نفقه اقارب است، یعنی زن فقط می‌تواند از خویشانی که تکلیف به انفاق اقارب دارند مطالبه نفقه کند. پس زن آبِستَنی که در عده وفات است استحقاق نفقه نخواهد داشت.
ماهیت حق زن بر نفقه
برای تامین معاش زن، اموال گوناگونی را شوهر در اختیار او می‌گذارد: مسکن شایسته فراهم می‌آورد، فرش و اثاث منزل می‌خرد، مواد خوراکی تهیه می‌کند، به او برای خرید خوراکی‌ها پول می‌دهد و زیور و لباس می‌خرد … و مانند اینها. اکنون، باید دید حقی که زن بر اینگونه اشیا پیدا می‌کند چه ماهیتی دارد؟ آیا مالک آنهاست و می‌تواند هر تصرفی که می‌خواهد در اجزای نفقه بکند یا فقط اذن در انتفاع دارد و به عنوان امین از طرف شوهر باید آنها را نگهداری و اداره کند؟
برای پاسخ به این پرسش، باید میان اموالی که مصرف شدنی است و قابلیت ماندن در برابر استفاده ندارد و اموالی که با انتفاع نیز باقی می‌ماند تفاوت گذارد.
[ مقاله مرتبط: عده زن چیست و چند روز است؟ ]
بهترین وکیل نفقه کیست؟
برای اینکه بتوانید بهترین وکیل پایه یک دادگستری در حوزه نفقه را بشناسید باید در این حوزه متخصص باشید. در مجموعه وکیل VIP ما کار را برای شما راحت کردیم و بهترین وکلای حقوقی، کیفری و خانواد را گرد هم آوردیم. برای مشاوره حقوقی تلفنی یا مشاوره حقوقی حضوری با وکیل طلاق می توانید از مجموعه ما استفاده کنید.
در صورت تمایل جهت مشاوره حقوقی نفقه از طریق لینک زیر اقدام نمایید:
» سوالات حقوقی نفقه
در چه صورتی حکم نفقه زن از مرد ساقط میشود؟
یکی از مواردی که قانون زن را مستحق نفقه نمی‌داند بحث تمکین است که در ماده 1108 قانون مدنی بدینصورت آمده است:
هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.
مبلغ نفقه در سال 1401 چقدر است؟
تعیین میزان نفقه بر اساس شئونات زوجه و تمکن مالی زوج است. بنابراین باید کارشناس رسمی دادگستری اظهارنظر کند و حداقل و حداکثر قانونی برای مبلغ نفقه وجود ندارد. اگر در این مورد به دنبال جواب دقیق تری هستید می توانید با بهترین وکیل مشهد مشاوره حقوقی داشته باشید.
خانمم طلاق گرفته مهریه را گرفته ایشان معلم رسمیه آموزش پرورش هست. حضانت فرزندان را گرفته است .ایشان با پسر خاله اش ازدواج مجدد کرده .الان برای گرفتن نفقه فرزندان اقدام کرده. آیا من حضانت بچه ها را بگیرم باز هم باید نفقه پرداخت کنم؟
باسلام و احترام
پرداخت نفقه بر عهده پدر است و تا زمانی که حضانت فرزندان در اختیار مادر است باید نفقه فرزندان خود را پرداخت کنید. در صورتیکه بتوانید حضانت آن هارا برعهده بگیرید دیگر نیازی به پرداخت نفقه نیست.
با سلام اگر خانمی تمکین خاص نکند ایا میشه شکایت کرد و از قاضی درخواست ازدواج مجدد کرد؟
باسلام و احترام
در صورتی که تابه حال تمکین خاص انجام نشده باشد. زوجه حق حبس دارد. اما در صورتی که تمکین خاص قبلا بوده و الان نیست می‌توانید دادخواست تمکین دهید و بعد از دریافت حکم قطعی و اثبات تمکن مالی خود برای اداره دو زندگی می‌توانید از قاضی درخواست ازدواج مجدد نمایید.