قانون مدنی در ماده 1207، محجورین را به سه دسته تقسیم نموده است: صغار، افراد غیر رشید و مجانین. در فقه اقسام دیگری برای حجر و در نتیجه محجورین ذکر کرده‌اند، اما قانون مدنی ایران غیر از سه نوع یاد شده اشخاص دیگری را محجور نشناخته است. مفهوم صَغیر در لغت به معنی کوچک و خرد است و در اصطلاح فقهی و حقوقی به کسی اطلاق می‌شود که به سن بلوغ نرسیده و کبیر نشده است.
[ مقاله مرتبط: صغیر کیست؟ ]
صغیر کیست؟
به کسی صغیر گفته می‌شود که نابالغ باشد، به عبارت دیگر وصف صغر در برابر کبر که صفت شخص بالغ است قرار می‌گیرد. همچنین می‌توان کلمه صغر را در برابر بلوغ که صفت شخص بالغ است، به کار برد. در زبان عامیانه و نوشته‌های غیرحقوقی به صغیر، کودک، خردسال، طفل و بچه می‌گویند. اقسام صغیر به صغیر غیر ممیز و صغیر ممیز تقسیم می‌شود. که در ادامه بیشتر توضیح داده خواهد شد.
صغیر غیر ممیز
صغیر غیرممیز کسی است که خوب را از بد و زشت را از زیبا و نفع را از ضرر تشخیص نمی دهد و فاقد قوه درک و تشخیص است.
صغیر ممیز
صغیر ممیز کسی است که قوای دماغیش تا حدی پرورش یافته، خوب را از بد و سود را از زیان و زشت را از زیبا تشخیص می‌دهد و معنی معامله را درک می‌کند؛ هر چند که قوه درک و تمیز او به حد کمال نرسیده است. بعضی از فقهای اسلامی گفته‌اند: همین که طفل به سن هفت سالگی رسید ممیز شناخته می‌شود و قبل از آن غیرممیز به شمار می‌آید. اما در قانون مدنی برای تمیز، سن خاصی در نظر گرفته نشده است و تشخیص آن در صورت اختلاف با قاضی است.
اعمال حقوقی صغیر غیرممیز و ممیز
اعمال حقوقی صغیر غیرممیز به طور کلی باطل است، زیرا فاقد قوه درک و تشخیص است و بنابراین نمی‌تواند قصد و اراده لازم برای اعمال حقوقی داشته باشد.
کلمه باطل در این ماده به معنایی اعم از باطل و غیرنافذ به معنی خاص بکار رفته است. اعمال حقوقی صغیر غیرممیز در امور مالی و غیرمالی مطلقاً باطل (به معنی خاص) و اعمال حقوقی صغیر ممیز اصولا غیر نافذ است.
بنابراین، حجر صغیر غیرممیز کامل و مطلق است و شامل کلیه معاملات و اعمال حقوقی او می‌گردد و هیچگونه استثنایی ندارد.
اما حجر صغیر ممیز کامل نیست، چه وی می‌تواند اعمالی را که صرفاً نافع است و ضرری از آن متصور نیست انجام دهد، مثلا صغیر ممیز می‌تواند قبول هبه یا حیازت مباحات نماید. به علاوه صغیر ممیز می‌تواند با اذن نماینده قانونی (ولی یا قیم) خود معاملات و اعمال حقوقی دیگر انجام دهد.
فرق صغیر ممیز با غیر ممیز
در علم حقوق فقط چهره‌های خاصی از زندگی صغار مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرد. اعمال حقوقی و مسئولیت مدنی از این دست مباحث می‌باشند.
صغیر غیر ممیز اصولا می‌تواند با اذن ولی اعمال حقوقی انجام دهد و معاملاتی که بدون اذن انجام داده، غیرنافذ است که ولی می‌تواند با رعایت مصلحت محجور آن را تنفیذ (اجاره) یا رد کند؛ لیکن اعمال حقوقی صرفاً نافع، مانند قبول هبه و حیازت مباحات، به اذن ولی نیاز ندارد و بدون اذن او هم نافذ است.
معاملات صرفاً زیان‌بار صغیر ممیز را هم باید باطل تلقی کرد. به هر حال، مصلحت محجور در این زمینه نقش اساسی در فرق صغیر ممیز با غیر ممیز دارد و یک ضابطه مهم در تشخیص معاملات نافذ و غیرنافذ صغیر ممیز به شمار می‌آید.
برای مسائل مرتبط با صغار چه وکیلی باید گرفت؟
امور حِسبی مربوط به احوال شخصیه است و در آن به اموری نظیر قیمومت، ترکه متوفی، غایب مفقودالاثر، محجورین و موارد مرتبط با آن پرداخته می‌شود که دادگاه‌ها مکلفند بدون اینکه در مورد آن امور، اختلاف و مرافعه‌ای بین اشخاص به‌وجود آمده باشد، وارد رسیدگی شوند. به همین دلیل باید فردی که وکالت شما را قبول می‌کند در این زمینه متخصص باشد که به او وکیل امور حسبی گفته می‌شود و ما در وکیل VIP می‌توانیم از این جهت به شما کمک کنیم.
ماده 1 قانون امور حسبی:
امور حسبی اموری است که دادگاه‌ها مکلفند نسبت به آن امور اقدام نموده و تصمیمی اتخاذ نمایند بدون اینکه رسیدگی به آنها متوقف بر وقوع اختلاف و منازعه بین اشخاص و اقامه دعوی از طرف آنها باشد.
در صورت تمایل جهت مشاوره حقوقی صغار و محجورین از طریق لینک زیر اقدام نمایید:
سوال درباره صغیر ممیز و غیر ممیز
هرگاه در ممیز یا غیرممیز بودن صغیر اختلاف شود، آیا اصل، غیر ممیز بودن یا ممیز بودن اوست؟
در پاسخ به این سوال می‌توان گفت از آنجا که حالت عدم تمیز در صغیر مقدم بر تمیز است، یعنی صغیر نخست غیر ممیز است و بعد وصف تمیز را به دست می‌آورد، در صورت شک در حدوث تمیز، حکم به بقای حالت سابق می‌نماییم و به دیگر سخن، صفت عدم تمیز را استصحاب می‌کنیم؛ بنابراین کسی که ادعای عدم تمیز می‌کند و بدین سبب معامله صغیر را باطل می‌داند، از آنجا که ادعایش موافق اصل است، نیاز به اقامه دلیل ندارد، بلکه طرف دیگر که صغیر را ممیز و دارای اراده حقوقی می‌داند باید ادعای خود را با دلیل ثابث کند.
نحوه برداشت از حساب صغیر توسط قیم به چه صورت است؟
با اذن دادستان در دادسرای سرپرستی صغار نسبت به برداشت وجه از حساب بانکی محجور اقدام می شود. مشروط بر اینکه بتوانید اثبات نمایید معاملاتی که قصد انجام آن را دارید (خرید طلا، ارز و …) با رعایت غبطه و مصلحت صغیر است و مضر به حال او نخواهد بود. ولی در نهایت بهتر است با وکیل امور حسبی مشورت نمایید.
