بیع چیست؟ اقسام و انواع عقد بیع

بیع در لغت به معنی فروش و خرید است. بایع به معنی فروشنده و مشتری به معنی خریدار است. مالی را که فروشنده به خریدار تملیک می‌کند مبیع یا مثمن و ما به ازای آن را ثمن می‌نامند. ثمن را مشتری در مقابل مبیع به فروشنده می‌پردازد. در شرایط کنونی ثمن معامله اغلب پول و گاه مال یا کار است. به جای عقد بیع عموم مردم از خرید و فروش و گاه از واژه معامله استفاده می‌کنند. تعریف بیع در قانون مدنی بصورت تملیک عین به عوض معلوم معرفی شده است. در این مقاله، قصد داریم، تا در ابتدا، به این سوال پاسخ دهیم که معنی بیع چیست؟ سپس در ادامه، انواع بیع را با توجه به قانون مدنی، بررسی نماییم. اگر در خصوص عقد بیع، سوالاتی دارید، در این مقاله با ما همراه باشید.

معنی بیع چیست؟

بیع به معنی فروش در مقابل خرید به کار می‌رود به خرید و فروش نیز بیع می‌گویند. به عین فروخته شده، مبیع و به عوضی که بابت فروش مال، از خریدار دریافت می‌شود، ثمن می‌گوییم. برای تشخیص اینکه کدام یک از عوضین، ثمن و کدام یک مبیع است، باید به قصد مشترک طرفین مراجعه کنیم که کدام مال محوریت دارد آن عوضی که محوریت دارد، مبیع است. مثلا خانه‌ای در ازای دریافت یک خودرو فروخته شود یا تلوزیونی در ازای 10 میلیون تومان فروخته شود. در این مثال‌ها خانه و تلویزیون، مبیع است و خودرو یا 10 میلیون تومان پول، ثمن است.

ماده 338 قانون مدنی:

واژه تملیک برای تمیز بیع از عقود اذنی است و قید عین برای تمیز آن از عقد اجاره می‌باشد. قید عوض معلوم برای تمیز آن از عقد هبه است. به علاوه قید تملیک عین ضرورت مال عینی بودن مبیع را می‌رساند. مانند زمین، خانه، گندم، برنج. بنابراین منفعت مال یا عمل و حق را نمی‌توان در قالب عقد بیع واگذار نمود. ولی این محدودیت در مورد ثمن پیش‌بینی نشده است و از آن به عنوان عوض تعبیر شده که می‌تواند شامل عین، منفعت، عمل، حقوق و پول نیز باشد.

در ماده 1582 قانون مدنی فرانسه آمده است:

اقسام و انواع عقد بیع

عقد بیع را با توجه به اعتبار های مختلف می‌توان به اقسام گوناگونی به ترتیب ذیل تقسیم نمود:

بیع نقد: نقد در برابر نسیه بکار می رود. بیع نسیه آن است که ثمن آن کلی و برای پرداخت آن موعد معین شده باشد. اگر ثمن معین و مشخص و برای پرداخت آن موعد معین نباشد آن را نقد گویند. بیع نقد را بیع حال نیز گویند، زیرا مبیع و ثمن هر دو حال می باشد و برای تسلیم هیچ یک اجلی مقرر نمی‌شود.

بیع نسیه: در برابر بیع نقد بکار می‌رود و آن بیعی است که ثمن در آن کلی و پرداخت آن موجل خواهد بود. بیع نسیه را بیع موجل نیز می‌گویند.

بیع سلف: بیع سلف یا سلم عبارت از بیعی است که ثمن در آن حال و مبیع موجل می باشد. که اصطلاحا بر آن پیش خرید یا پیش فروش نیز می‌گویند.

بیع صرف: هرگاه هر دو عوضین (مبیع و ثمن) طلا و نقره اعم از مسکوک یا غیر مسکوک باشد را بیع صرف گویند.

بیع مقابضه: هرگاه هیچ یک از عوضین (مبیع و ثمن) طلا یا نقره نباشد آن را بیع مقابضه گویند.

بیع شایع: اگر یکی از عوضین (مبیع یا ثمن) مسکوک طلا یا نقره و یا پول رایج کشور باشد را اصطلاحا بیع شایع گویند.

بیع شرط: بیع شرط یا خیاری عبارت از بیعی است که در آن شرطی برای یکی از طرفین ذکر شده باشد.

بیع معاطات: بیعی است که ایجاب و قبول آن لفظی، کتبی و یا اشاره ای نباشد و به صورت فعلی باشد.

بیع کالی و به کالی: کالی در لغت به معنی موخر است و منظور از بیع کالی به کالی، بیع نسیه به نسیه که هیچ یک از مبیع و ثمن نقد نمی باشد را گویند.

بیع کالا به کالا: عبارت از بیعی است که مبیع و ثمن هر دو الا و یا مال می باشد.

بیع فضولی: بیعی است که بایع نه مالک مبیع و نه از طرف مالک اجازه، وکالت، نمایندگی و نه ولایت دارد لیکن مال متعلق به دیگری را برای همان شخص موضوع عقد بیع قرار می دهد.

بیع حصات: عبارت از بیعی است که عاقد با انداختن سنگریزه و اصابت آن به کالا، قصد انشا خود را می رساند و به این طریق بیع واقع می شود.

بیع ملامسه: نوعی از بیع باطل که پیش از اسلام رواج داشت و مشتری بیع را نمی دید و به محض اینکه آن را لمس می کرد بیع واقع می شد. این نوع بیع نیز به واسطه غرری بودن باطل شناخته شده است.

بیع وقف: عبارت از بیعی است که مبیع آن مال وقفی (موقوفه) باشد.

بیع مساومه: عبارت از داد و ستد و یا بیعی است که طرفین عقد بر آن تراضی و توافق نمایند بدون این که بایع از مبلغ خریداری خودش خبری بدهد.

بیع مرابحه: عبارت از بیعی است که با خبر دادن از مبلغ خریداری شده به زیادتر از آن مبیع را بفروشد.

بیع مواضعه: هرگاه بایع با خبر دادن از مبلغ خریداری شده به کمتر از آن مبیع را بفروشد را اصطلاحا بیع مواضعه گویند.

بیع تولیه: عبارت از بیعی است که با خبر از راس المال (مبلغ خریداری شده) کالا را به همان قیمت بفروشد.

اوصاف عقد بیع

بنابر تعریف بیع در ماده ۳۳۸ قانون مدنی، چنین بر می‌آید که: ۱- بیع عقدی است تملیکی ۲- بیع از عقود معوض است ۳- مبیع باید عین باشد. ویژگی های عقد بیع به شرح زیر است:

1) عقد بیع یک عقد رضایی است.

2) عقد بیع یک عقد غیر تشریفاتی است.

3) عقد بیع یک عقد تملیکی است.

4) عقد بیع یک عقد معوض است.

5) عقد بیع یک عقد لازم است.

[ مقاله مرتبط: اوصاف عقد بیع ]

بیع صرف چیست؟

بیعی است که در آن هم مبیع و هم ثمن، هر دو طلا یا هر دو نقره یا یکی، طلا و دیگری، نقره است. فروش طلا یا نقره به پول، بیع صرف تلقی نمی‌شود. اینکه طلا یا نقره موضوع بیع صرف، مسکوک باشد یا غیرمسکوک (طلا و نقره خام و ساخته شده)، تفاوتی ندارد؛ بنابراین فروش ظروف نقره به سکه طلا از مصادیق بیع صرف است.

آثار عقد بیع

مقصود از آثار عقد بیع، آثار عقد بیع صحیح است. زیرا به موجب ماده ۳۶۵ قانون مدنی، بیع فاسد اثری در تملک ندارد. بنابراین هرگاه کسی به بیع فاسد مالی را قبض کند باید آن را به صاحبش رد نماید و اگر تلف یا ناقص شود ضامن عین و منعفت آن خواهد بود.

با توجه به ماده ۳۶۲ قانون مدنی آثار بیع را می‌توان به چهار قسمت، الف) انتقال مبیع و ثمن ب) ضمان درک مبیع و ثمن ج) تسلیم مبیع د) تادیه ثمن، تقسیم کرد. همین که عقد بیع منعقد گردید مالکیت مبیع به مشتری و مالکیت ثمن به بایع منتقل می‌گردد. بنابراین بایع، مبیع را به مشتری و مشتری ثمن را به بایع تسلیم کند.

[ مقاله مرتبط: آثار عقد بیع ]

بهترین وکیل در مورد بیع کیست؟

برای اینکه در قرارداد های خود بتوانید نتیجه بگیرید بهتر است با یک وکیل پایه یک دادگستری مشاوره حقوقی داشته باشید. در وکیل VIP می‌توانید با وکلای متخصص حقوقی، کیفری و خانواده مشاوره تلفنی حقوقی و یا مشاوره حقوقی حضوری داشته باشید.

» سوالات حقوقی بیع