یکی از ضرورت‌های زندگی اجتماعی امروز، وجود شخص حقوقی است، زیرا اداده جامعه و جریان کار‌ها به گونه‌ای شایسته بدون وجود حکومت، دولت و سایر نهادها و بنیاد‌های حکومتی و تخصیص پاره‌ای اموال به آنها و تاسیس شرکت‌های تجاری و موسسات غیر تجاری، اعم از انتفاعی و غیر انتفاعی، امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل است که انواع مختلف شخص حقوقی در رشته‌های مختلف حقوق عمومی و خصوصی مورد توجه قرار گرفته‌اند.
اقسام شخص حقوقی
در حقوق امروز اشخاص حقوقی را می توان به اشخاص حقوقی حقوق عمومی و اشخاص حقوقی حقوق خصوصی تقسیم کرد.
1) اشخاص حقوقی حقوق عمومی
شخص حقوقی ممکن است مربوط به حقوق عمومی باشد. این اشخاص را اشخاص حقوق عمومی نیز گفته اند. دولت بی شک از این دسته اشخاص حقوق است. شهرداری ها و سازمان های عمومی که قانون به آن ها استقلال مالی و اداری اعطا کرده نیز از این دسته اند.
مجلس شورای اسلامی، دانشگاه تهران، شهرداری، سازمان ثبت احوال کشور، سازمان آب منطقه ای و شرکت ملی نفت، اشخاص حقوقی حقوق عمومی هستند.
ماده 587 قانون تجارت مصوب 1311 مقرر می دارد:
بنابراین اشخاص حقوقی حقوق عمومی به محض ایجاد، شخصیت حقوقی پیدا می کنند و می توانند در حدود صلاحیت خود اعمال حقوقی انجام دهند و اصولا به ثبت آن ها نیازی نیست، بر خلاف اشخاص حقوقی حقوق خصوصی که طبق قانون باید به ثبت برسند.
گاهی تشخیص اینکه یک شخص حقوقی مربوط به حقوق عمومی یا حقوق خصوصی می باشد دشوار و دقیق است، همانطور که تشخیص حقوق عمومی از حقوق خصوصی همیشه آسان نیست.
بنابراین می توان گفت اگر سرمایه شخص حقوقی متعلق به دولت یا شهرداری باشد، یا هدف و فعالیت آن از هدف ها و فعالیت های عمومی باشد، شخص حقوقی مربوط به حقوق عمومی تلقی می شود.
2) اشخاص حقوقی حقوق خصوصی
این دسته از اشخاص حقوقی که گاهی آن ها را اشخاص حقوق خصوصی می نامند مربوط به روابط خصوصی مردم هستند و هدف و فعالیت آنها در زمینه حقوق خصوصی است. بعضی از این اشخاص دارای هدف انتفاعی هستند و بعضی دیگر چنین هدفی ندارند. موقوفات نیز نوع مستقلی از این اشخاص حقوقی را تشکیل می دهند، بنابراین اشخاص حقوقی حقوق خصوصی را می توان به سه دسته تقسیم کرد:
1) شرکت های تجارتی: شرکت تجارتی از گروهی از افراد تشکیل می شود که اموال یا خدماتی را به منظور یک فعالیت اقتصادی مشترک و تقسیم منافع بین خود در میان می گذارند.
2) موسسات غیر تجارتی: موسساتی هستند که از گروهی از افراد برای مقاصد غیر تجارتی، انتفاعی یا غیرانتفاعی، تشکیل شده اند.
3) موقوفات: موقوفات، یعنی اموالی که از جریان داد و ستد و معاملات خارج و به یک هدف نیک تخصیص داده شده اند، دارای نوعی شخصیت حقوقی هستند. متولی یا سازمان اوقاف برای حفظ و اداره موقوفه و صرف منافع، بر طبق وقف نامه، به نمایندگی از موقوفه اقدام خواهد کرد و اعمال حقوقی لازم را انجام خواهد داد.
[ مقاله مرتبط: تعریف شخصیت حقیقی و شخص حقوقی چیست؟ ]
