مهم‌ترین وقایع و احوال شخصیه که بر طبق قانون باید به ثبت برسند و سند رسمی برای آنها تنظیم گردد عبارتند از: ولادت، ازدواج، طلاق و فوت که آنها را وقایع چهارگانه ثبت احوال گویند. در اینجا قواعد کلی و مشترک ثبت وقایع چهارگانه را بصورت کلی توضیح می‌دهیم و در ادامه مقررات خاص هر یک از این وقایع را بیان می‌کنیم.
قواعد کلی و مشترک وقایع چهارگانه
اهم این قواعد به این شرح هستند:
1- ثبت وقایع چهارگانه الزامی است و افراد در تنظیم و تقاضای ثبت آنها مخیر نمی‌باشند.
2- ثبت این وقایع در دفاتر و اسناد مخصوصی صورت می‌گیرد که رسمی محسوب می‌شوند و انکار و تردید نسبت به آنها پذیرفته نمی‌شود و مادام که با تصمیم هیئت حل اختلاف و یا رای دادگاه تصحیح و یا باطل نشده‌اند به قوت و اعتبار خود باقی می‌باشند.
3- ثبت این وقایع به وسیله نماینده یا مامور اداره ثبت احوال در حدود صلاحیت خویش انجام می‌گیرد.
4- ثبت وقایع در صورت فراهم بودن شرایط ثبت برای مامور اداره ثبت احوال تکلیف فوری و الزامی است و او نمی‌تواند ثبت واقعه را به تاخیر انداخته، یا از ثبت آن خودداری نماید.
5- مامور اداره ثبت احوال باید عواقب وخیم اظهارات کذب را به اعلام‌کننده و شهود اعلام کند و مراتب را در دفتر قید نماید. همچنین مامور مکلف است مراتب ثبت و جزئیات آن را برای اظهار‌کننده و شاهر بخواند و سپس به امضا رسانده، و نیز نام و نام خانوادگی خود را با تمام حروف نوشته، امضا و مهر کند.
6- کلیه تاریخ‌ها باید با قید سال، ماه، روز و با تمام حروف نشوته شود.
7- ثبت تمامی وقایع یا با حضور شاهد و یا با گواهی اشخاص ذی صلاح انجام می‌پذیرد.
8- ثبت هر واقعه و ارائه خدمات سجلی هزینه‌هایی دارد که از متقاضی صدور سند از طریق واریز وجه به حساب بانکی مربوط دریافت می‌گردد.
9- ثبت وقایع بر طبق قانون ایران و به زبان فارسی صورت می‌گیرد، بنابراین هرگاه تبعه خارجی نیز متقاضی ثبت یکی از وقایع چهارگانه باشد، مقررات و قواعد شکلی قانون ایران رعایت خواهد شد.
10- درخواست ثبت واقعه تحت شرایطی از غیر صاحب واقعه نیز پذیرفته شده است.
11- ثبت واقعه در خارج از ایران به وسیله مامور کنسولی ایران انجام می‌پذیرد.(ماده 1001 قانون مدنی)
وقایع چهارگانه ثبت احوال
پس از اشاره به قواعد عمومی وقایع چهارگانه، مقررات راجع به ثبت هر یک از وقایع چهارگانه را بررسی می نماییم.
1) ثبت ولادت
ولادت هر طفل در ایران، اعم از اینکه پدر و مادر طفل ایرانی یا خارجی باشند، باید به نماینده یا مامور ثبت احوال اعلام شود. ولادت اطفال ایرانیان مقیم خارج از کشور باید به مامور کنسولی ایران در اقامتگاه طفل و اگر مامور کنسولی نباشد به نزدیک ترین مامور کنسولی و یا به سازمان ثبت احوال کشور اعلام گردد.
مهلت اعلام تا 15 روز پس از تاریخ تولد طفل است. روز ولادت و تعطیل رسمی بعد از آخرین روز مهلت به حساب نمی آید و در صورتی که ولادت در اثنای سفر زمینی یا هوایی یا دریایی رخ دهد مهلت اعلام آن از تاریخ رسیدن به مقصد محسوب می شود.
بنابراین در ثبت ولادت، تکلیف اعلام ولادت، وظیفه مامور ثبت احوال، مهلت ثبت ولادت، نام و نام خانوادگی و مشخصات مولود حائز اهمیت است.
2) ثبت ازدواج و طلاق
ثبت ازدواج و طلاق در دفاتر رسمی ویژه این وقایع به عمل می آید. دارندگان دفاتر رسمی ازدواج و طلاق مکلف اند وقایع ازدواج و طلاق و رجوع را که در دفاتر مربوط ثبت می کنند در شناسنامه زوجین نیز در صفحه مخصوص قید کرده، مهر و امضا نمایند و حداکثر هر پانزده روز یک بار وقایع ازدواج و طلاق و رجوعی را که در دفاتر به ثبت می رسانند روی نمونه های مربوط درج نموده، به ثبت احوال محل تحویل دهند و رسید دریافت دارند.
نوع ازدواج و طلاق، به علت ترتیب آثار حقوقی بسیار مهم بر یکایک انواع آنها، باید روشن و مشخص گردد. ازدواج و طلاق و رجوع ایرانیان در خارج از کشور باید به وسیله کنسولگری های مربوط در دفاتری که از طرف ثبت احوال تهیه می شود ثبت و حداکثر هر ماه یک بار وقایع ازدواج و طلاق و رجوع که در دفاتر مزبور به ثبت می رسد روی نمونه های مخصوص تهیه و از طریق وزارت امور خارجه به سازمان ثبت احوال کشور فرستاده شود. (مشاوره حقوقی با وکیل طلاق)
3) ثبت فوت
فوت افراد باید مانند ولادت آنان در اسناد ثبت احوال به ثبت برسد و برای این کار، سند ویژه ای پیش بینی شده است که قانون ثبت احوال، مصوب 1355 آن را سند ثبت وفات نامیده است.
برابر ماده 22 قانون مزبور، مرگ هر کس اعم از ایرانی یا خارجی و همچنین ولادت طفلی که مرده به دنیا آمده یا بلافاصله پس از ولادت بمیرد، باید به مامور یا نماینده ثبت احوال اعلام شود.
مرگ ایرانیان در خارج از کشور باید به ماموران کنسولی محل اقامت یا نزدیک ترین ماموران کنسولی ایران یا به سازمان ثبت احوال کشور اعلام شود.
مرگ ایرانیان و خارجیان ساکن کشور و مرگ ایرانیان در خارج از کشور به وسیله ماموران مربوط در سند ثبت مرگ و همچنین در دفتر ثبت کل وقایع که از دفاتر ثبت احوال است و نیز در شناسنامه متوفی ثبت، امضا و مهر می گردد.
مرگ خارجیان پس از ثبت به نیروی انتظامی محل اعلام و یک نسخه گواهی به سازمان ثبت احوال کشور فرستاده می شود که به وزارت امور خارجه ارسال گردد.
[ مقاله مرتبط: اسناد ثبت احوال چیست؟ و انواع آن در قوانین ]
در صورت تمایل جهت مشاوره حقوقی امور ثبت احوال از طریق لینک زیر اقدام نمایید:
