حق ارتفاق چیست؟ اثبات و انواع آن در قانون مدنی

حق، امتیازی است که قواعد حقوق برای تنظیم روابط اشخاص در مقابل یکدیگر، به سود پاره ای از آنان در نظر گرفته است. یا به عبارت دیگر، حق اقتدار و امتیازی است که شخص در برابر سایر اعضا جامعه داراست. این حق را حق فردی و یا شخصی هم می گویند. حق از اختیارات شخص است و جدا از شخصیت انسان قابل تصور نیست. هر انسانی حتی محجور می تواند صاحب حق باشد. در برابر هر حقی تکلیفی وجود دارد. گاهی این تکلیف ناظر به شخص یا اشخاص معینی است که باید حقوق دیگران را رعایت نمایند و به آن احترام بگذارند مانند حق ارتفاق (Servitude). در این مقاله، قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که حق ارتفاق در قانون مدنی​ چیست و انواع آن کدامند؛ سپس، ویژگی های این حق، نحوه اثبات آن را، توضیح دهیم.

تعریف حق ارتفاق

کلمه ارتفاق مشتق از رفق به معنی مداراست. شاید این حق را از این جهت حق ارتفاق گویند که مالک باید با صاحب حق با رفق و مدارا رفتار کند و نباید مانع برخورداری وی از حق خود شود.

تعریف حق ارتفاق در ماده 93 قانون مدنی بدینگونه است:

پس حق ارتفاق عبارت است از حق کسی در ملک دیگری، برای کمال استفاده از ملک خود؛ مانند حق عبور، حق مجری، حق ناودان، حق داشتن در و پنجره مشرف به ملک همسایه، حق شرب و غیر آن.

خصوصیات حق ارتفاق

حق ارتفاق دارای خصوصیات زیر است:

1) حق ارتفاق یک حق عینی است که به اموال غیر منقول اصلی، یعنی زمین و ساختمان، اختصاص دارد و به اموالی که در حکم غیر منقول یا تبعا غیر منقولند تعلق نمی گیرد.

2) حق ارتفاق تابع ملک است و یک حق مستقل نیست. درست است که در حقیقت این حق به سود مالک برقرار می شود، لیکن مالک به مناسبت ملک خود و برای کمال استفاده از آن دارای حق ارتفاق است، نه به طور مستقل.

3) حق ارتفاق را نمی توان از حق مالکیت جدا کرد و به دیگری انتقال داد.

ماده 102 قانون مدنی:

4) حق ارتفاق قابل تقسیم نیست.

ماده 103 قانون مدنی:

همچنین اگر ملک مورد ارتفاق تقسیم شود نسبت به حق ارتفاق تاثیری نخواهد داشت و دارنده حق ارتفاق می تواند مانند گزته حق خود را اعمال کند.

ماده 604 قانون مدنی:

انواع حق ارتفاق

بعد از اینکه توانستیم حق ارتفاق را تعریف کنیم و خصوصیات آن را بدانیم حالا باید ببینیم اقسام حق ارتفاق کدامند.

1) حق ارتفاق قانونی: حق ارتفاق مانند سایر حقوق عینی، معمولا در اثر قرارداد بوجود می آید، اما گاهی قانون نظر به مصالحی حق ارتفاق به نفع دولت یا اشخاص خصوصی ایجاد می کند.

ماده ۱۳۳ قانون مدنی:

2) حق ارتفاق قراردادی: حق ارتفاقی است که به موجب قرارداد ایجاد می شود و بیشتر حقوق ارتفاقی از این قبیل است.

3) حق ارتفاق طبیعی: گاهی حق ارتفاق ناشی از وضع طبیعی زمین است که بخشی از حقوق ارتفاقی را تشکیل می دهد. بطور مثال زمین بالاتر برای عبور آب باران حق ارتفاق طبیعی نسبت به زمین پایین تر دارد.

ماده 95 قانون مدنی:

و این قانون باعث نشده که بتوان بطور مصنوعی آب باران زمین خود را به طرف ملک دیگری جریان داد. که در ماده 99 قانون مدنی آمده است:

اثبات حق ارتفاق

حق ارتفاق را با ادله عمومی اثبات دعوی، طبق مقررات قانون مدنی می توان اثبات کرد. تصرف در مالکیت دلیل مالکیت است، تصرف در ارتفاق نیز دلیل بر وجود این حق محسوب می شود.

ماده 97 قانون مدنی: