شرایط تغییر نام خانوادگی در شناسنامه

با اینکه اصل آزادی افراد در انتخاب نام خانوادگی در عمل محدود گردیده است، ممکن است اشخاص کبیری نام خانوادگی نداشته باشند و بخواهند برای خود نام خانوادگی انتخاب کنند و به ثبت برسانند یا برای اطفالی که پدر و مادر آن ها معلوم نیستند بخواهند نام خانوادگی تعیین کنند یا اشخاصی بخواهند فامیلی خود را تغییر دهند و نام خانودگی تازه ای که حق تقدم آن با کسی نیست برای خود انتخاب کنند. در ادامه درباره شرایط تغییر نام خانوادگی در شناسنامه صحبت خواهیم کرد.

ماده 997 قانون مدنی:

تغییر نام خانوادگی در شناسنامه

1) ایرانیان با داشتن فرهنگ غنی و باستانی خویش دین اسلام را پذیرفتند و نام های باستانی و نغز زبان فارسی را در کنار نام های اسلامی و هماهنگ با آن ها حقظ کردند و از این جهت در میان کشور های اسلامی ممتاز هستند. قانون ثبت احوال نیز بر انتخاب یک نام متعارف اشارت دارد. مطابق این قانون هر کس باید یک نام کوچک و یک نام خانوادگی داشته باشد. انتخاب نام کوچک با اعلام کننده ولادت است.

2) انتخاب برخی نام خانوادگی مانند واژه های منتسب به زبان های بیگانه یا کلمات مستهجن و ناپسند ممنوع می باشد. قسمت اخیر ماده 997 قانون مدنی تعیین نام های خانوادگی ممنوع را به آیین نامه اداره ثبت احوال محول کرده است و مقرر می دارد «… اتخاذ نام های مخصوصی که به موجب نظامنامه اداره سجل احوال معین می شود، ممنوع است.»

مراحل مورد نیاز برای تکمیل فرآیند تغییر نام خانوادگی

1) ثبت درخواست

2) بررسی درخواست توسط ثبت احوال و اعلام نتیجه

3) مراجعه متقاضی به سایت ثبت احوال و مشاهده نتیجه

4) پذیرش رای صادره و تعیین اداره مورد مراجعه(در صورت موافقت با درخواست)

5) مراجعه متقاضی به اداره جهت احراز هویت و اجرای رای

6) پایان

نام خانوادگی فرزند نامشروع

قانون ثبت احوال مقرر می دارد که نام خانوادگی فرزند، همان نام خانوادگی پدر خواهد بود، اگرچه شناسنامه فرزند در قلمرو اداره ثبت احوال دیگری صادر گردد. فرزندان کبیر (18 سال به بالا) می توانند برای خود نام خانوادگی دیگری انتخاب نمایند (تبصره ماده 41).

با توجه به اینکه نسب نامشروع در حقوق ایران به رسمیت شناخته نشده است، گفته شده است: مقصود از پدر، پدر مشروع است و به عبارت دیگر فقط اولاد مشروع – یعنی فرزندانی که نسب آنان ناشی از نکاح صحیح یا شبه باشد – نام خانوادگی پدر را خواهند داشت. لیکن تفاوتی بین اطفال نامشروع و کودکان مشروع، جز در مورد ارث نیست. بنابراین، نام خانوادگی فرزند نامشروع نیز همان نام خانوادگی پدر است.

اگر پدر نامعلوم باشد، نام خانوادگی مادر به طفل داده می شود.

استفاده شوهر از نام خانوادگی زن

قانون ثبت احوال 1319 به شوهر اجازه داده بود که از نام خانوادگی زن با اجازه دارنده حق تقدم استفاده کند و ماده 42 قانون مزبور بقای نام خانوادگی زن برای شوهر پس از تفریق را منوط به اجازه زن دانسته بود، ولی قانون جدید در مورد استفاده شوهر از نام خانوادگی زن تصریحی ندارد و باید گفت که قانون در این باره امتیازی برای شوهر قائل نشده است.

بنابراین شوهر، مانند اشخاص دیگر، اگر بخواهد نام خانوادگی زن را اختیار کند، باید از دارنده حق تقدم اجازه بگیردف اعم از اینکه حق تقدم زوجه باشد یا شخص دیگر. البته در صورتی که شوهر با اجازه دارنده حق تقدم نام خانوادگی زن را انتخاب کند، نام خانوادگی خود را از دست خواهد داد، زیرا از این راه تغییر نام داده است و جمع بین دو نام خانوادگی اصولا مجاز نیست.

شرایط تغییر نام خانوادگی در شناسنامه

عوض کردن فامیلی با شرایطی و با تصویب سازمان ثبت احوال صورت می پذیرد. هر کسی می تواند پس از رسیدن به سن قانونی با رعایت مفاد دستورالعمل تغییر نام خانوادگی که از مصوبات شورای عالی ثبت احوال است، فقط برای یک بار نام خانوادگی خود را تغییر دهد. براساس ماده 13 دستورالعمل جدید نام خانوادگی مصوب 1380، افراد در موارد ذیل می توانند تغییر نام خانوادگی خود را درخواست نمایند:

1) نام خانوادگی از واژه های نامناسب باشد مانند: پالانی، بیچاره، گدا، آشوغ (ناشناس، گمنام، نامعروف)، درویزه (درویژه، دریوزه، گدایی) و غیر آن.

2) نام خانوادگی بیش از دو کلمه باشد مانند: خنجری برار عزیزی، فلاح ناگزیر لنگرودی، قره خانی علی آباد، امیری پور مقدم و غیر آن.

3) نام خانوادگی از واژه های خارجی بوده یا با آ« ترکیب شده باشد مانند: علی اُف، چارلتون، جانسون و غیره.

4) نام خانوادگی از کلمات مذموم یا مغایر با ارزش های فرهنگ اسلامی باشد مانند: بی دین، شیطان پرست، شاه پرست و غیره.

5) نام خانوادگی از واژه های منسوب به مناصب یا القاب و عناوین باشد مانند: سرهنگ، خان، مهندس و غیره.

6) نام خانوادگی از اسامی محل یا منسوب به محل و نامناسب باشد.

7) هر گاه محکومیت جزایی موثر برای یکی از افراد خانواده پیش بیاید و داشتن آن نام خانوادگی موجب ننگ و سرافکندگی باشد.

8) هرگاه تغییر نام خانوادگی به منظور وحدت با نام خانوادگی پدر، جد پدری، فرزند، برادر، خواهد و عمو باشد.

(تبصره: تغییر نام خانوادگی به منظور وحدت با نام خانودگی مردی که مادر پس از فوت پدر طفل با وی مزاوجت می نماید با رعایت سایر مقررات مربوطه بلااشکال است.)

تغییر نام خانوادگی با حکم دادگاه

در موارد ذیل اداره ثبت احوال مکلف است مفاد حکم صادره از محکمه صالحه را رعایت نموده، نسبت به تغییر نام خانوادگی با درج توضیحات لازم در حاشیه سند اقدام نماید:

1) در صورت انجام دادن تشریفات لعان (لعان در لغت به معنای نفرین و طرد است) هرگاه شناسنامه ای برای طفل صادر شده باشد، نام خانوادگی شوهر زن، از شناسنامه طفل حذف و نام خانوادگی جدید به او داده خواهد شد.

ماده 1052 قانون مدنی:

2) در موارد اقرار به نسب شخصی که نسب او معلوم نبوده است (موضوع ماده 1273 ق.م) نیز هرگاه دادگاه حکم لازم را صادر کرده، نسب طفل را مشخص نماید، نام خانوادگی فرضی او، تغییر می یابد.

ماده 1273 قانون مدنی:

3) در موارد صدور حکم سرپرستی برای اطفال بی سرپرست نیز، پس از ابلاغ حکم به اداره ثبت احوال،  اداره مزبور موظف است با مشخصات جدید زوجین، برای طفل شناسنامه صادر نماید.

هزینه تغییر نام خانوادگی در سال ۱۴۰۰

 

درخواست تغییر نام خانوادگی